1 زیست‌شناسی تکاملی[1]

«تکامل» چیست؟ اگر شما این سؤال را در اواسط قرن هجده می‌پرسیدید، پاسخ چیزی در ارتباط با توسعۀ فردی بود. اما از اواسط قرن نوزده، پاسخ ما، فرآیند تدریجیِ توسعه‌ای قانونمند بود که جهانی را که در آن زندگی می‌کنیم، بخصوص جهان موجودات زنده، حیوانات، و گیاهان را بوجود آورده است (Richards, 1992). همچنین اضافه می‌کنیم که منظورمان یک فرآیند طبیعی است، چیزی که نیروهای فراطبیعی مثل خدا هیچ نقش مستقیمی ندارند. منظورمان اغلب جد مشترک یا یک «درخت حیات» است، گرچه تمام تکامل‌گرایان چنین درختی را قبول ندارند، و امروزه این تفکر بیشتر شبیه بوته‌زار و احتمالاً ضمن احترام، درخت بسیار عجیبی مثل درخت انجیر هندی[2] است که شاخه‌هایی نامنظم و پرت‌وپلا در همه‌جای آن دیده می‌شود.

سالهای نخست

یونانیان باستان، اعتقادی به تکامل نداشتند (2008). بنوعی، این عجیب بود، چون فیلسوفان بزرگ ـ بخصوص افلاطون (428- 328 پیش از میلاد) و ارسطو (384- 322 پیش از میلاد) ـ جهان ما را جهانی از تغییر و حرکت می‌دیدند. اما زمانی که شخصی از اهالی سیسیل یعنی امپدوکس فیلسوف پیش‌سقراطی (490- 430 پیش از میلاد)، چیزی را در راستای ردیف‌های تکاملی پیشنهاد داد، ارسطو شدیداً به او انتقاد کرد. دلیل آن ساده است. یونانیان جهان زا طراحی‌شده می‌دانستند، بعنوان چیزی که به دلایل و اهدافی فراهم شده است (Ruse, 2003). موجودات زنده بطور خاص چیزی را که ارسطو «علل غائی» نامید را از خود نشان می‌دهند. اگر می‌خواهید چیزی مثل دست یا چشم را درک کنید، فقط نباید دربارۀ اینکه چه قدرتی آنها را ساخته است بپرسید، بلکه باید همچنین دربارۀ دلیل وجود آنها سؤال کنید. دست و چشم چیزهای پیچیده‌ای هستند، و نمی‌توانسته‌اند در اثر شانسِ صرف ـ از طریق عملکردی کور و قانونی هدایت‌نشده ـ بوجود بیایند. از اینرو، تکامل ـ به‌معنی یک شانس کور ـ غیرممکن است.

ظهور مسیحیت این ایده را تقویت کرد. مسیحیان اولیه در آن زمان مطمئن نبودند که لزومی به پذیرش کتب مقدس یهود باشد ـ با اینهمه، یهودیان بودند که مسیح را رد کردند. اما آنها، بخصوص بواسطۀ تأثیر آگوستین قدیس، دریافتند که فهم از مسیح و ایمانی که او ارائه می‌کند تنها از طریق روایات یهودی معنا پیدا می‌کند. چرا او باید روی صلیب جان می‌داد؟ بخاطر گناهان ما. چرا ما گناهکاریم؟ بدلیل رفتار آدم و حوا، بر اساس چیزی که در کتاب پیدایش به ما گفته شده است. آگوستین بخصوص به ما هشدار داد که ضرورتاً شخص نباید کتاب مقدس را تحت‌اللفظی تعبیر کند، بخصوص اگر با علم جدید متضاد باشد. با اینهمه، و برای قرون زیادی، هیچکس دلیلی برای تردید در صحّت داستان آفرینش سفر پیدایش، که همه‌چیز را به‌حساب معجزه می‌گذاشت، پیدا نکرد؛ از اینها زمان زیادی نمی‌گذرد.

[1] Evolutionary biology

[2] نام یک زیرگروه از راسته گل‌سرخ‌سانان است (م)